CHAMA tawala nchini Msumbiji, FRELIMO, kimetangazwa kushinda uchaguzi uliogubikwa na mgawanyiko, ghasia na hata baadhi ya maeneo ya umma kuchomwa moto.

Hadi sasa chama hicho kimedumu madarakani kwa takribani miongo mitano na miongoni mwa taifa lililoko kusini mwa Afrika, kudumu mamlakani kwa muda mrefu zaidi.

Wiki iliyopita, Tume ya Taifa ya Uchaguzi Msumbiji (CNE) ilitangaza ushindi wa Daniel Chapo, anayetokea chama hicho cha Frelimo.

Frelimo kimedumu madarakani tangu mwaka 1975. Chapo kupitia chama hicho amepata kura asilimia 70.67 kwenye uchaguzi mkuu wa urais uliofanyika Oktoba 9, mwaka huu.

Mpinzani wake Venâncio Mondlane, kutoka chama cha Optimist Party for the Development of Mozambique (Podemos), ameshika nafasi ya pili akiwa na asilimia 20.32 ya kura zilizopigwa katika kiti hicho.

Amepinga ushindi huo na kutoyatambua matokeo hayo, ambayo bado yanapaswa kuthibitishwa na kutangazwa na Baraza la Katiba.

Kwa mujibu wa CNE, Frelimo pia imejiimarisha kwenye wingi wa idadi ya wabunge, ikiongezeka kutoka 184 hadi manaibu 195 (kati ya 250) na ikachagua magavana wote 10 wa majimbo ya nchi hiyo.

Mwishoni mwa wiki, wakuu kadhaa wa nchi wakiwamo wa Afrika Kusini, Zimbabwe, Tanzania na Venezuela, pamoja na serikali ya China, walimpongeza Rais Mteule, Daniel Chapo.

Uchaguzi Mkuu wa Oktoba 9 mwaka huu, ni wa saba wa Rais wa sasa anayeondoka madarakani nchini, Filipe Nyusi, akiwa amefikia kikomo cha mihula miwili. 

Siku ya Alhamisi iliyopita kabla ya kutangazwa matokeo ya jumla, Rais wa CNE, Carlos Matsinhe, akasema kwamba wakati wa siku ya kupiga kura na mchakato wa kuhesabu kura, kesi kadhaa za utata zilianzishwa katika mahakama pamoja na baadhi ambazo zilipelekwa kwenye Baraza la Katiba.

"Michakato hiyo inatarajiwa kusababisha uamuzi sahihi. Hata hivyo, CNE inatakiwa kisheria kutangaza matokeo ya kura ndani ya siku 15, baada ya kupiga kura. Hatukuweza kusubiri maamuzi ya migogoro hii inayoendelea,” anasema Matsinhe na kuongeza:

"Kutangazwa kwa matokeo hakumalizi mchakato mzima, hadi matokeo yatakapothibitishwa na washindi kutangazwa."

Baada ya hesabu ya kati katika ngazi ya wilaya 154 na kisha mikoani, CNE ilikuwa na siku 15 kutangaza matokeo rasmi na sasa ni juu ya Baraza la Katiba nchi hiyo kutangaza matokeo, baada ya kuhitimisha uchambuzi wa matokeo. 

Rufani kutoka kwa wagombea na vyama vya upinzani, pia zipo.

Mbali na Mondlane, mgombea urais wa chama National Resistance (Renamo), ambacho ni chama kikuu cha upinzani cha sasa), Ossufo Momade, akiwa mmoja wa wagombea wanne wa urais, akasema ‘hatambui matokeo ya uchaguzi yaliyotangazwa na CNE na akataka kura zipigwe kubatilishwa.”

Mgombea urais, Lutero Simango, kupitia chama cha Democratic Movement of Mozambique (MDM), pia akayakataa matokeo, akidai yameghushiwa katika sekretarieti na kuahidi hatua za kisiasa, pia kisheria.

Kutangazwa matokeo na CNE kulisababisha maandamano na mapigano na polisi nchini Msumbiji, hasa jijini Maputo, dhidi ya waandamanaji wanaomuunga mkono Mondlane.

Kwa mujibu wa jeshi la polisi wa nchi hiyo, watu 10 waliuawa, kundi lingine likijeruhiwa na takribani 500 wakishikiliwa.

MJUE MGOMBEA CHAPO

Daniel Chapo, mgombea urais wa Frelimo aliyejulikana sana, anaonekana kuwa wakala wa mabadiliko, akichukua nafasi ya Filipe Nyusi, ambaye amehudumu kwa mihula miwili.

Akiwa na umri wa miaka 47, Chapo, amepata asilimia takribani 71 ya kura, atakuwa rais wa kwanza kuzaliwa baada ya uhuru wa Msumbiji huru ya mwaka 1975, mpinzani wake wa karibu, Venancio Mondlane amepata asilimia 20 ya kura zote.

Uchaguzi huo umekumbwa na madai ya wizi wa kura na mauaji ya wafuasi wa upinzani, hivyo kusababisha maandamano nchini kote.

Rais wa Zimbabwe, Emerson Mnangagwa, ambaye pia alikumbwa na madai ya udanganyifu katika uchaguzi kwa miaka mingi, amempongeza Chapo kwa ushindi wake, akiuita ‘ni mkubwa’, hata kabla ya matokeo kutangazwa.

Kundi la zamani la waasi la Renamo, sasa chama kikuu cha upinzani, kimeshika nafasi ya tatu. Tume ya uchaguzi inasema asilimia 43 ya wapiga kura ambao ni zaidi ya milioni 17, walijisajili kushiriki katika uchaguzi huo.

Kwa mujibu wa chombo cha habari cha Club of Mozambique, maandamano yaliyoongozwa na vijana huko Chalaua, Moma, Nampula, polisi ya wilaya ya Moma ilitumia nguvu ambazo hazingeweza kuzuia maandamano hayo. 

Maofisa wote wa polisi waliotumwa kurejesha utulivu walikimbia na amri ya eneo hilo ikachomwa moto, kutia ndani pikipiki na gari la polisi.

Wakazi wa Chalaua wanasema kuwa watu hao walinaswa bunduki na aina ya AK 47 iliyotelekezwa na polisi. Nyumba za kamanda, mkuu wa wadhifa wa utawala na makao makuu ya chama cha Frelimo, pia zilichomwa moto.

Operesheni zilianza, huku watu wakitambua nyumba za maofisa wa polisi wa eneo hilo. Polisi walikuwa wamekimbia wote na hakukuwa na taarifa za nyumba za polisi mmoja mmoja kuchomwa moto. 

Hapakuwapo matukio ya risasi na hakuna mashambulizi ya polisi na waandamanaji waliwakomboa wafungwa wao wote.

Chama cha Podemos, kiliwasilisha rufani, kwa Baraza la Katiba, kupinga matokeo ya uchaguzi mkuu nchini Msumbiji, baada ya kufanyika Oktoba 9 mwaka huu, madai yao ni kwamba mgombea Venâncio Mondlane, alishinda uchaguzi wa urais.

"Tunawasilisha hesabu yetu inayolingana," alielezea Dinis Tivane, kutoka chama Podemos, baada ya kuwasilisha rufani kwenye Baraza la Katiba Jumapili, iliyopita, akidai kwamba baada ya kuhesabu karibu asilimia 70 ya dakika za awali na notisi zilitoa majibu ushindi kwa asilimia 53.30 kwa Venâncio Mondlane.