Mwaka 1995, Mkutano wa Nne wa Kimataifa wa Wanawake ulifanyika jijini Beijing, China, ukijadili masuala mbalimbali yanayohusu maendeleo na haki za wanawake. Washiriki kutoka mataifa tajiri na maskini walipitisha mwongozo wa utekelezaji wa maazimio yao kwa kipindi cha miongo miwili iliyofuata.

Mwongozo huo, uliokuwa na kurasa 129, uliainisha vipengele 12 vya msingi vya kushughulikiwa, vikiwemo umaskini, elimu na mafunzo, afya, mizozo ya kivita, uchumi, mfumo wa uongozi na maamuzi, mifumo ya kitaasisi, haki za binadamu, vyombo vya habari, mazingira, na haki za mtoto wa kike. Katibu Mkuu wa mkutano huo wa Beijing alikuwa Getrude Mongela.

Changamoto za Haki za Wanawake Miaka 30 Baadaye

Licha ya maazimio hayo ya msingi kuhusu haki za wanawake, miaka 30 baadaye usawa wa kijinsia bado unasalia kuwa changamoto kubwa. Hali hii inaonesha kuwa bado kuna safari ndefu kufikia maendeleo ya kuridhisha katika usawa wa kijinsia.

Akizungumza katika Kongamano la Wanawake Viongozi lililofanyika jijini Dar es Salaam Desemba 2024, kwa kuadhimisha miaka 30 ya Mkutano wa Beijing, Mkurugenzi wa Mtandao wa Jinsia Tanzania (TGNP), Lilian Liundi, alisema kuwa wanawake waliokuwa tayari kugombea nafasi za uongozi wa vijiji na serikali za mitaa mwaka huo walikuwa ni asilimia 2.1 pekee. Hili linadhihirisha mwitikio mdogo wa wanawake kushiriki katika nafasi za uongozi.

Hata hivyo, katika miaka ya hivi karibuni, wanawake wamejitokeza kwa wingi katika sekta mbalimbali kama siasa, uongozi, biashara, sayansi na teknolojia, pamoja na kazi ambazo hapo awali zilihusishwa zaidi na wanaume.

Tathmini ya Maendeleo ya Azimio la Beijing

Katika mahojiano na Kituo cha Habari cha Umoja wa Mataifa (UNIC) Oktoba 1, 2020, Mongela alipoulizwa kuhusu mafanikio ya maazimio ya Beijing baada ya miaka 25, alieleza kuwa maendeleo yamepatikana kwa kiwango fulani.

“Tumepiga hatua fulani, hasa kwenye elimu. Mataifa mengi yamejitahidi kuhakikisha kuna usawa kati ya mtoto wa kike na wa kiume katika elimu. Tanzania imefanya kazi nzuri zaidi kwa kuhakikisha watoto wote wa shule hawalipi karo tangu wanapoanza shule hadi wanapomaliza kidato cha nne. Hili ni jambo kubwa, kwani zamani tatizo lilikuwa ni nani asomeshwe kati ya mtoto wa kiume na wa kike,” alisema Mongela.

Aliongeza kuwa miaka hiyo ya nyuma wanawake walikabiliwa na changamoto nyingi, ikiwa ni pamoja na ukosefu wa usawa katika malipo ya mshahara. Alieleza kuwa katika enzi yao, mwanamke na mwanaume walifanya kazi sawa lakini mwanamke alilipwa mshahara mdogo zaidi.

"Ilikuwa kwamba mwanamke anaajiriwa kama mwalimu sawa na mwalimu wa kiume, lakini mwanaume analipwa zaidi. Hali ilikuwa hivyo pia kwa madaktari. Kwa sasa, hali hiyo imesawazishwa, lakini bado changamoto zingine zipo," alisema Mongela.

Hatua za Tanzania Kwenye Sekta ya Afya na Uchumi

Tanzania, kama mojawapo ya nchi zinazoendelea barani Afrika, imepiga hatua kubwa katika sekta ya afya. Serikali ya awamu ya sita imejidhatiti kuhakikisha kila kata inakuwa na kituo cha afya ili kupunguza vifo vya mama na mtoto.

Afisa wa Mtandao wa Jinsia Tanzania (TGNP), Idara ya Ujenzi wa Nguvu za Pamoja, Flora Ndaba, alieleza katika mafunzo ya vijana na mashirika mbalimbali yaliyofanyika Desemba 29, 2024, kuwa Tanzania imepiga hatua kubwa katika kuwawezesha wanawake kiuchumi. Hatua hizi ni pamoja na asilimia 10 ya mapato ya halmashauri kutengwa kwa ajili ya wanawake, mifuko ya uwezeshaji wa wanawake kiuchumi, na majukwaa ya kuwawezesha kiuchumi.

Aidha, mashirika yasiyo ya kiserikali nchini yameeleza kuwa serikali imepiga hatua katika kupambana na ukatili wa kijinsia. Vitendo vya ubakaji, ukeketaji, na aina nyingine za ukatili wa kijinsia vimepungua, ingawa bado kuna haja ya kuongeza juhudi ili kuhakikisha changamoto hizi zinatokomezwa kabisa.

Miaka 30 ya Azimio la Beijing na Mkutano wa 2025

Azimio la Beijing linatarajiwa kuadhimishwa tena Machi 2025 jijini New York, Marekani, ambapo viongozi wa dunia watapitia mafanikio na changamoto zilizojitokeza katika kipindi cha miaka 30 tangu mkutano huo wa kihistoria wa mwaka 1995.

Kwa upande mwingine, historia inaonesha kuwa Mkutano wa Kwanza wa Kimataifa wa Wanawake ulifanyika jijini Mexico City, Mexico, mwaka 1975. Mkutano wa Pili ulifanyika Copenhagen, Denmark, mwaka 1980, ukifuatiwa na Mkutano wa Tatu jijini Nairobi, Kenya, mwaka 1985, kabla ya Mkutano wa Beijing mwaka 1995.

Ni wazi kuwa juhudi za kufanikisha usawa wa kijinsia zinaendelea, lakini bado kuna kazi kubwa ya kufanya ili kuhakikisha wanawake wanapata haki zao kwa usawa katika nyanja zote za maisha.

Mafanikio ya Azimio la Beijing Miaka 30 Baadaye

Katika miaka 30 iliyopita, kumekuwa na mafanikio makubwa katika nyanja mbalimbali:

1. Elimu ya Mtoto wa Kike:
   • Nchi nyingi, ikiwemo Tanzania, zimefanikiwa kuongeza idadi ya wasichana wanaopata elimu ya msingi na sekondari.
   • Tanzania imepitisha sera ya elimu bila malipo kwa shule za msingi na sekondari, hatua inayowezesha watoto wa kike kupata elimu bila vikwazo vya ada.
2. Ushiriki wa Wanawake katika Uongozi:
   • Kumekuwa na ongezeko la idadi ya wanawake katika siasa na uongozi wa taasisi mbalimbali.
   • Tanzania imefanikiwa kuwa na wanawake walioteuliwa katika nafasi za juu za uongozi, kama vile Makamu wa Rais, Waziri Mkuu, na mawaziri wa sekta mbalimbali.
3. Haki za Kiuchumi za Wanawake:
   • Serikali na wadau wa maendeleo wameanzisha mifuko ya uwezeshaji wa wanawake kiuchumi, kama vile asilimia 10 ya mapato ya halmashauri zinazotengwa kwa ajili ya wanawake, vijana, na watu wenye ulemavu.
   • Kuongezeka kwa wanawake wajasiriamali katika sekta rasmi na isiyo rasmi, ambapo wanashiriki katika biashara, kilimo, na viwanda vidogo vidogo.
4. Afya ya Wanawake:
   • Serikali ya Tanzania imeboresha upatikanaji wa huduma za afya kwa wanawake kwa kujenga vituo vya afya katika kata mbalimbali.
   • Programu za afya ya uzazi zimeimarishwa, na huduma za uzazi wa mpango zinapatikana kwa urahisi zaidi.
   • Vifo vya wajawazito na watoto wachanga vimepungua kutokana na huduma bora za afya.

Changamoto Zinazoendelea Kuwepo

Licha ya mafanikio haya, changamoto kadhaa bado zipo na zinahitaji juhudi zaidi:

1. Ukosefu wa Usawa wa Kijinsia katika Ajira na Uchumi:
   • Wanawake wengi bado wanakabiliwa na changamoto za ajira rasmi, huku wakilipwa mishahara ya chini ikilinganishwa na wanaume katika kazi za hadhi sawa.
   • Uwepo wa vikwazo vya kijamii vinavyowafanya wanawake wengi kubaki katika sekta isiyo rasmi, ambayo haina ulinzi wa ajira na faida za hifadhi ya jamii.
2. Ukatili wa Kijinsia:
   • Ingawa juhudi za kupunguza ukatili wa kijinsia zimefanikiwa kwa kiasi fulani, vitendo vya ubakaji, ukeketaji, ndoa za utotoni, na ukatili wa majumbani bado vipo.
   • Sheria na sera zilizopo zinahitaji utekelezaji madhubuti ili kuhakikisha wahusika wanachukuliwa hatua kali za kisheria.
3. Ushiriki Mdogo wa Wanawake katika Uongozi:
   • Ingawa idadi ya wanawake wanaoshiriki katika siasa imeongezeka, bado kuna mwitikio mdogo wa wanawake kujitokeza kugombea nafasi za uongozi.
   • Vyama vya siasa na jamii kwa ujumla vinapaswa kuweka mazingira rafiki yanayowawezesha wanawake kushiriki kikamilifu katika siasa na uongozi.
4. Mabadiliko ya Tabianchi na Athari kwa Wanawake:
   • Wanawake, hasa wale wa vijijini, wanakabiliwa na athari kubwa za mabadiliko ya tabianchi, ikiwa ni pamoja na ukame na mafuriko yanayoathiri kilimo na upatikanaji wa maji safi.
   • Kuna haja ya programu maalum zinazowawezesha wanawake kukabiliana na mabadiliko ya tabianchi kupitia kilimo endelevu na matumizi ya teknolojia rafiki kwa mazingira.

Matarajio ya Mkutano wa Miaka 30 ya Azimio la Beijing 2025

Mkutano wa kimataifa wa Beijing +30 unatarajiwa kufanyika Machi 2025 jijini New York, Marekani. Mkutano huo utalenga kutathmini hatua zilizopigwa katika utekelezaji wa azimio hilo na kuweka mikakati mipya ya kuhakikisha haki za wanawake zinalindwa na kuimarishwa zaidi.

Viongozi wa dunia, mashirika ya kimataifa, asasi za kiraia, na wanaharakati wa haki za wanawake wanatarajiwa kushiriki ili kuweka mpango mkakati wa miaka ijayo kwa ajili ya usawa wa kijinsia.