KESHO ndiyo mazishi ya rais wa zamani wa Marekani, Jimmy Carter (100), aliyeacha historia ikiwamo kusaka na kupata amani kati ya Misri na Israeli akiweka mafanikio ya juu ya kidiplomasia, Mashariki ya Kati.

Kiongozi huyo alishinda Tuzo ya Amani ya Nobel mwaka 2002.

Maziko yake yatafanyika kesho nyumbani kwake kwenye bustani ambayo ni sehemu ya kituo cha Carter ‘Jimmy Carter National Historical Park, huko Georgia, karibu na mahali alipozikwa mkewe Rosalynn Carter, aliyefariki na miaka 77, aliyeaga dunia mwaka 2023.

Ni rais pekee ambaye amestaafu na kufariki dunia akiwa na umri wa miaka 100 nchini humo kulingana na historia ya marais wote waliongoza Marekani.

Kituo cha Carter, kilitangaza kifo chake Desemba 29, 2024, kilichotokea jijini Georgia. 

Carter, alikuwa rais wa 39 akiongoza Marekani kutoka kwa Gerald Ford wa Republican mwaka 1976, lakini akashindwa na Donald Regan mwaka 1980, akiwa ameongoza kwa muhula mmoja.

Mmoja wa watoto wake anamsifu akisema: “Baba yangu alikuwa shujaa, si kwangu tu bali kwa kila mtu anayeamini katika amani, haki za binadamu, upendo usio na ubinafsi,” anasema Chip Carter.

“Ndugu zangu, dada na mimi tulishiriki naye wote. Dunia ni familia yetu kwa sababu ya jinsi alivyoleta watu pamoja. Tunakushukuru kwa kuendelea kuheshimu kumbukumbu yake.”

Anasema kutakuwa na sherehe za umma huko Atlanta na Washington, D.C na kufuatiwa na maziko ya kifamilia huko Plains, Georgia. 

Anakumbusha kuwa taasisi yake ya ‘The Carter Center’ imesaidia kuboresha maisha ya watu katika zaidi ya nchi 80 kwa kutatua migogoro, kuendeleza demokrasia, haki za binadamu na fursa za kiuchumi, kuzuia magonjwa na kuboresha huduma za afya ya akili. 

Kituo hicho kilianzishwa mwaka 1982 na Carter na mkewe Rosalynn Carter, kwa ushirikiano na Chuo Kikuu cha Emory, ili kuendeleza amani na afya duniani.

Amehudumu kama rais kuanzia mwaka 1977 hadi 1981, kipindi ambacho kilikumbwa na migogoro ya kiuchumi na kidiplomasia.

Baada ya kuondoka Ikulu ya White House na viwango vya chini vya idhini, sifa yake ilirejeshwa kupitia kazi ya kibinadamu ambayo ilimletea ushindi wa Tuzo ya Amani ya Nobel.

JIMMY CARTER

Carter, ambaye kabla ya kuwa rais alikuwa Gavana wa Georgia, Luteni wa Jeshi la Wanamaji la Marekani na mkulima wa karanga alikuwa rais wa kwanza wa Marekani kufanya ziara ya kiserikali barani Afrika Kusini ya Jangwa la Sahara na kutangaza kumalizika kwa siku mbaya kwa Marekani.

Kushamiri kwa bara hilo ni mahali ambako urithi wa Carter kuhusu kazi za haki za binadamu bado zinaonekana sana. Marais wa awali walionesha mtazamo hasi na kutokujali Afrika.

Carter alihamasisha demokrasia kote katika bara hilo na alikaribia kufanikisha azma yake ya kuondoa minyoo ya Guinea, tatizo ambalo liliwaathiri mamilioni ya watu wa taifa hilo.

Waziri wa Afya wa Ethiopia anasema: “Rais Carter alifanya kazi kwa ajili ya binadamu wote bila ya kujali rangi, dini au hadhi.” Ethiopia ina zaidi ya watu milioni 110, huku mtu mmoja akiripotiwa kuwa na aina ya minyoo ya Guinea mwaka 2023.

Jimmy Carter, aliingia madarakani akiahidi kuwa hata siku moja hatawadanganya watu wa Marekani.

Katika matokeo ya kashfa ya Watergate, mkulima huyo wa zamani wa karanga kutoka jimboni Georgia aliwasamehe waliokwepa rasimu ya Vietnam na kuwa kiongozi wa kwanza wa Marekani kuchukulia kwa uzito mabadiliko ya tabia nchi.

Katika hatua ya kimataifa, alisaidia kupata makubaliano ya kihistoria ya amani kati ya Misri na Israeli, lakini alijitahidi kukabiliana na mzozo wa mateka wa Iran na uvamizi wa Usovieti nchini Afghanistan.

Mwezi Oktoba mwaka jana alisherehekea siku yake ya kuzaliwa ya 100, wakati huo akitibiwa saratani akipata matibabu kwa miezi 19.

Carter alizaliwa Oktoba 1, 1924 katika mji mdogo wa Plains, Georgia, akiwa mkubwa kati ya watoto wanne wa familia yake.

Baba yake alikuwa ameanzisha biashara ya familia ya karanga na mama yake, Lillian, alikuwa muuguzi aliyesajiliwa.

Uzoefu wa Carter na imani thabiti ya Kibaptisti ulitengeneza falsafa yake ya kisiasa.

Mchezaji nyota wa mpira wa vikapu katika shule ya upili, aliendelea kukaa miaka saba katika Jeshi la Wanamaji la Marekani wakati huo alimuoa Rosalynn, rafiki wa dada yake na kuwa ofisa wa manowari.

Lakini baada ya kifo cha baba yake mnamo 1953, alirudi kuendesha shamba la familia.

KUPIGANIA HAKI

Wakati siasa za Marekani zikipamba moto kufuatia uamuzi wa Mahakama ya Juu wa kuondoa ubaguzi wa rangi shuleni, Carter alitarajiwa kupinga na kuleta mageuzi.

Wakati akihudumu kwa mihula miwili katika Seneti ya jimbo, aliepuka mizozo na watu wanaobagua, ikiwa ni pamoja na ndani ya Chama cha Democratic.

Lakini alipokuwa Gavana wa Georgia mnamo 1970, alizidi kuunga mkono haki za raia. Alifanya kampeni ya haki za kiraia katika miaka ya 1960.

Anasema:"Nawaambia kwa uwazi kabisa, kwamba wakati wa ubaguzi wa rangi umekwisha."

Aliweka picha za Martin Luther King kwenye kuta za jengo la makao makuu. Alihakikisha kwamba Waamerika wenye asili ya Kiafrika wanateuliwa katika ofisi za umma.